Kompozycje olejków eterycznych - jak robić to dobrze? Krótki przewodnik dla początkujących

Mieszanie olejków eterycznych to dosyć rzadka praktyka – wielu z nas obawia się o składowe, poprawne proporcje i rezultaty. Nie wiemy jak zacząć, ani jak łączyć. A to naprawdę łatwe, o ile zastosujemy kilka prostych zasad. A warto je poznać, bo odpowiednio skomponowane olejki mogą przynieść niezwykłe efekty i satysfakcję - z nowo odkrytych i samodzielnie stworzonych połączeń - pięknych lub nieoczywistych, ale zawsze wyjątkowych. Jak komponować olejki eteryczne?

Olejki eteryczne, po co je mieszać?

Olejki eteryczne to lotne substancje aromatyczne, które pochodzą z roślin. Ich ogromny wpływ na zdrowie i samopoczucie znany jest od dawna. Działają uspokajająco i relaksująco, łagodzą napięcie nerwowe, mogą wspomóc koncentrację i pamięć. Olejki eteryczne wykazują działanie antyseptyczne, pomagają zredukować stany zapalne i bóle mięśni. A odpowiednio połączone mogą zdziałać dużo więcej - nazywamy to synergią.

Co to jest synergia?

Synergia to termin często używany w aromaterapii. Oznacza połączenie olejków eterycznych, które podkreśla i wzmacnia ich nuty zapachowe oraz potęguje działanie terapeutyczne. Składowe muszą się uzupełniać, by stworzyć przyjemną kompozycję zapachową. Oznacza to, że odpowiednio zmieszane wydobywają nuty, które w innym przypadku byłyby niewyczuwalne. 

Kompozycje olejków eterycznych - nuty zapachowe

Zanim zaczniemy mieszać olejki eteryczne warto poznać i zrozumieć podstawy. Mają one ogromne znaczenie dla trwałości i równowagi kompozycji. Nie jest to żadna skomplikowana wiedza - chodzi bowiem o nuty zapachowe. Każdy o nic słyszał, ale nie wszyscy wiedzą co tak naprawdę oznacza ten termin. A to nic innego jak zbiór woni, które składają się na konkretną kompozycję zapachową. Dzielimy je na trzy podstawowe grupy.

Nuty górne (lub też głowy) - odparowują najszybciej, nawet w ciągu 0,5 - 2 godzin, są zazwyczaj lekkie i wyczuwamy je jako pierwsze. Najpopularniejsze z nich to:

• bergamotka
• eukaliptus
• lemongrass
• mięta pieprzowa
• pomarańcza

Nuty środkowe (lub też serca) - odparowują po upływie 2 - 4 godzin, są zwykle delikatne, zapewniają mieszance pożądaną równowagę:

• cynamon
• drzewo herbaciane
• geranium
• jałowiec
• rozmaryn

Nuty dolne (czyli bazowe) - odparowują najwolniej, trwa to nawet kilka dni, zapachy są intensywne i ciężkie. Spójrzmy na przykłady:

• amyris
• drzewo cedrowe
• imbir
• paczula
• ylang-ylang

Olejki eteryczne doskonale mieszają się ze sobą w obrębie tych samych nut zapachowych, co jednak ważniejsze, skomponowany zapach utrzyma się na dłużej w (praktycznie) niezmienionej formie. 

Kompozycje olejków eterycznych - ile olejków mieszać?

Każdy pojedynczy olejek eteryczny składa się z wielu substancji aromatycznych, dlatego miesza się zazwyczaj nie więcej niż pięć różnych produktów. Duża ilość zapachów w kompozycji wymaga wiedzy i doświadczenia, które z pewnością zdobędziemy z czasem (i praktyką). Zachowanie umiaru, tak w ilości olejków, jak i proporcjach jest kwestią kluczową - szczególnie na początku.

Kompozycje olejków eterycznych - krok po kroku

Zanim zaczniemy komponować wymarzone olejki, musimy zadbać o odpowiednie przygotowanie i niezbędne akcesoria. Podstawą są szklane, najlepiej ciemne buteleczki. Jeśli dopiero rozpoczynamy przygodę z mieszaniem olejków, to zdecydowanie warto wybrać mniejsze naczynia (np. 15 ml). 

Aby osiągnąć satysfakcjonujące efekty, inwestujmy w olejki eteryczne najwyższej jakości. Produkty o nieodpowiednim, zanieczyszczonym składzie, mają słabsze właściwości terapeutyczne, ale co gorsze, w skrajnych przypadkach mogą być nawet toksyczne. 

Jak mieszać olejki?

Najpewniejszą metodą, przynajmniej dla początkujących będzie zastosowanie kompozycji opartej o nuty zapachowe i ich rodzaje. Poznajmy najczęściej stosowane proporcje:

• 1 : 1 : 1 - czyli wszystkie nuty zapachowe w równych proporcjach, np. po 15 kropli każdego rodzaju
• 3 (nuta górna) : 5 (nuta środkowa) : 2 (nuta dolna) - np. by stworzyć ok. 2,5 ml olejku wystarczy połączyć 15 kropli nuty górnej + 25 kropli nuty środkowej + 10 kropli nuty dolnej

A co potem?

Gotową kompozycję olejków eterycznych najlepiej zamknąć w szczelnej buteleczce, opisać (szczególnie, jeśli tworzymy kilka mieszanek jednocześnie) a następnie odstawić w chłodne i ciemne miejsce na kilka dni, by składniki mogły się dobrze połączyć. Zapach z pewnością nabierze głębi i wyrazu.

Kompozycje olejków eterycznych w kosmetyce

Olejek eteryczny w czystej postaci to produkt skoncentrowany, którego nie należy nakładać bezpośrednio na skórę, może skończyć się to nieprzyjemnymi podrażnieniami. Jeśli specyfik zamierzamy stosować na twarz lub ciało, należy zadbać o odpowiednie rozcieńczenie, używając składnika nośnego. To nic innego, jak olej roślinny - np. z ziaren słonecznika lub kokosa.

Jeśli chodzi o maksymalne stężenie czystego olejku eterycznego w przygotowywanej kompozycji, liczby przedstawiają się następująco: 

• do 1,5% w produktach na twarz
• do 3% w produktach do masażu ciała
• do 4% w kosmetykach do pielęgnacji (np. balsamy)

Kompozycje olejków eterycznych - popularne kompozycje dla początkujących

Mieszanie olejków eterycznych daje dużą swobodę i chyba w tym tkwi sens całego procesu. Chociaż trudno określić zapach idealny, dobre połączenia zapachowe otrzymamy mieszając klasyczne aromaty.

• lawenda + rumianek
• cytryna + rozmaryn
• lawenda + drzewo herbaciane
• cytryna+ rozmaryn + drzewo cedrowe
• lawenda + jaśmin + drzewo sandałowe
• bergamotka + szałwia + rozmaryn

Gdzie szukać inspiracji?

Wiele osób, które zaczynają przygodę z mieszaniem olejków eterycznych poszukuje inspiracji i to całkowicie zrozumiałe. Ale i to trzeba zrobić dobrze - można sprawdzić skład popularnego olejku, który trafił w nasze gusta (stworzyli go przecież eksperci) i spróbować odtworzyć podobną (lub delikatnie zmodyfikowaną) kompozycję w domu, bawiąc się proporcjami. To dobra nauka schematów i połączeń, która z pewnością przyda się w dalszym tworzeniu zapachów.

Aromaterapia to doświadczenie indywidualne, każdy z nas ma przecież swoje upodobania i preferencje. Warto próbować, sprawdzać i szukać mieszanek idealnych - komponowanie olejków eterycznych to połączenie sztuki i nauki z kreatywnością. Sam proces nie jest skomplikowany, a może zaowocować stworzeniem unikatowego, niepowtarzalnego zapachu, który zachwyci i poprawi samopoczucie. Czy nie w tym tkwi sekret aromaterapii?

A jeśli pomieszać nuty zapachowe?

Zdarza się, że olejki eteryczne już po kilku godzinach od stworzenia kompozycji pachną zupełnie inaczej niż na początku - przyczyną tkwi w zmieszaniu różnych rodzajów nut zapachowych. Jeśli jeden z olejków ulatnia się szybciej niż inne, zapach będzie się nieustannie zmieniał. Czy to wada? Raczej ciekawe doświadczenie.

Kompozycje olejków eterycznych - podstawowe zasady łączenia olejków

Łączenie olejków eterycznych nie jest trudne, ale warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Dobrym pomysłem będzie pogrupowane olejków, np. zgodnie z ich przeznaczeniem (czyli sposobem działania), które wzmocni działanie terapeutyczne, na przykład:

• działanie uspokajające - lawenda, geranium, bergamotka, ylang ylang, jaśmin, melisa, paczula, drzewo sandałowe
• energetyzujące - rozmaryn, szałwia, trawa cytrynowa, eukaliptus, mięta pieprzowa, sosna, cytryna, bazylia, grejpfrut

...lub też ze względu na rodzaj zapachu - cytrusowe, ziołowe, drzewne, korzenne, żywiczne, egzotyczne, kwiatowe. Co ciekawe kolejność nie jest przypadkowa, a każdy zapach idealnie łączy się z sąsiadującym aromatem. Czyli? Z powodzeniem można połączyć olejki cytrusowe z ziołowymi i kwiatowymi, a ziołowe z drzewnymi lub cytrusowymi...i tak dalej. Proste, prawda?

Kontrast

Wbrew pozorom, olejki można mieszać również na zasadzie kontrastów, co jest jednak nieco trudniejsze. Jeśli lubimy eksperymenty, to z pewnością warto wypróbować niestandardowe połączenia, np. cynamon i pomarańcza, efekt z pewnością zaskoczy, a może i zachwycić. 

Minimalizm

I często pomijana kwestia - rozwaga. Warto postawić na minimalizm, bo najczęściej sprawdza się zasada - mniej znaczy więcej. Połączenie trzech ciekawych aromatów będzie harmonijne i nie wprowadzi niepotrzebnego zapachowego chaosu. 

Bezpieczne i uniwersalne wybory

Istnieje kilka olejków eterycznych, które doskonale łączą się z wieloma innymi zapachami, tworząc doskonale (i pewne) kompozycje, są to przede wszystkim:

• lawenda
• drzewo herbaciane
• rozmaryn
• cytryna
• eukaliptus
• paczula
• szałwia

Jak nie komponować olejków eterycznych?

W mieszaniu olejków tak naprawdę (prawie) wszystko jest dozwolone. Każdy z nas zapach rozumie trochę inaczej i powinniśmy kierować się własnymi odczuciami i wrażeniami. Jednym z niewielu działań, których lepiej unikać jest mieszanie gotowych kompozycji zapachowych (stworzonych samodzielnie lub kupionych w sklepie) - przynosi to zazwyczaj fatalne efekty, które mogą spowodować co najwyżej ból głowy i rozdrażnienie.

Warto także pamiętać, że zapachy korzenne i orientalne (szczególnie użyte w nadmiarze) mogą łatwo zdominować każdy zapach, a cały wysiłek związany z tworzeniem kompozycji idealnej będzie "ledwo wyczuwalny".

"Podstawy perfumerii" - I. Konopacka - Brud, W. Brud

"Vademecum olejków eterycznych" - V. A. Wordwood

"Sensoryka i substancje zapachowe" - A. Jabłońska- Trypuć, R. Fabiszewski

 "Surowce roslinne o dzialaniu przeciwlekowym i antydepresyjnym" - G. Nowak, Katedra i Zakład z naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

"Problem zanieczyszczeń w kolejkach eterycznych" - Farmacom